سه گروه اصلی از ماهی ها وجود دارد
ماهی ها به طور کلی به سه دسته تقسیم می شوند. ماهی های استخوانی (Osteichthys) که شامل دو دسته اشعه ماهی و ماهی باله شعاعی می هستند. این ماهی ها در کل بیش از ۳۰۰۰۰ گونه هستند و از ماهی های خوراکی آشنا مثل سالمون و تن گرفته تا ماهیان ریه دار عجیب و غریب تر و مارماهی الکتریکی را در بر می گیرند.

گروه دوم ماهی ها، غضروف ماهیان یا ماهی های غضروفی شامل کوسه ها، چهارگوش ماهیان، پرتو ماهیان و بی آروارگان هستند.

گروه سوم ماهی ها هم ماهی های بدون آرواره شامل هاگ ماهی ها و لامپری ها می شوند.

(دسته چهارمی از ماهیان به نام ماهی های زره دار نیز وجود داشته اند که مدت ها قبل منقرض شده اند و اکثر کارشناسان کوسه های خاردار را در گروه ماهی های استخوانی قرار می دهند.)

همه ماهی مجهز به آبشش اند
مانند تمام جانوران، ماهی ها هم به منظور سوخت و ساز بدن شان نیاز به اکسیژن دارد. تفاوتی که وجود دارد این است که مهره دارانی که بر روی خشکی زندگی می کنند از طریق هوا تنفس می کنند در حالی که ماهی ها متکی به اکسیژن محلول در آب هستند. به این منظور، ماهی ها دارای آبشش های تکامل یافته، اندام های پیچیده، کارآمد و چند لایه هستند که اکسیژن را از آب جذب کرده و دی اکسید کربن رادفع می کنند.

آبشش ها تنها زمانی کار می کنند که آب اکسیژن دار به طور مداوم در میان شان جریان داشته باشد. به همین دلیل است که ماهی ها و کوسه ها همیشه در حال حرکت اند و وقتی به وسیله ماهیگیران از آب گرفته شوند، سریع می میرند.

برخی از ماهی ها، مانند ماهی های ریه دار و گربه ماهی ها، علاوه بر آبشش دارای ریه ابتدایی هم هستند و وقتی شرایط ایجاب کند می توانند هوا تنفس کنند.

ماهی ها نخستین جانوران مهره دار جهان بوده اند
قبل از این که مهره داران به وجود آیند، طنابداران بوده اند -طنابداران جانوران دریایی کوچکی هستند که تقارن دوطرفه دارند، ناحیه سر از ناحیه دم متمایز بوده و طناب های عصبی در تمام طول بدن شان وجود دارد. کمی بیش از ۵۰۰ میلیون سال پیش، در طول دوره کامبرین، جمعیت طنابداران به اولین مهره داران واقعی تکامل پیدا کردند که و سپس تمام خزندگان، پرندگان، دوزیستان و پستاندارانی که ما می شناسیم را ایجاد کردند. گروه ششم جانوران، یعنی بی مهرگان، ستون فقرات پیدا نکردند و در عین حال امروزه ۹۷ درصد تمام گونه های جانوری را تشکیل می دهند.

بیشتر ماهی ها خونسرد اند
اکثریت قریب به اتفاق ماهی ها، مانند دوزیستان و خزندگان که خویشاوندان دورشان هستند، خونسرد اند: آنها برای سوخت و ساز وابسته به دمای آب محیط شان هستند. این نکته جالب توجه است که ماهی های باراکودا، تن، خال خالی و شمشیر ماهی – که متعلق به زیر راسته ماهی های اسکمبروییدی (Scombroidei) هستند، همگی متابولیسم خونگرم ها را دارند، البته با استفاده از یک سیستم کاملاً متفاوت با پستانداران و پرندگان. یک ماهی تن می تواند دمای داخلی بدنش را ۳۲ درجه سانتی گراد حفظ کند حتی زمانی که در آبی با دمای ۷ درجه سانتی گراد شنا می کند.

کوسه های ماکو نیز گرماگیر اند، نوعی سازش که وقتی که در تعقیب طعمه هستند به آنها انرژی اضافه می دهد.

ماهی ها به جای بچه زا بودن تخم گذارند
مهره داران تخم گذار، تخم می گذارند و مهره داران زنده زا نوزادشان (دست کم برای یک دوره کوتاه زمانی) در رحم مادر حفظ می شود. بر خلاف دیگر مهره داران، بسیاری از گونه های ماهی ها تخم هایشان را به صورت خارجی بارور می کنند. ماهی ماده صدها یا هزاران تخمک کوچک بارور نشده را در همان مکانی تولید می کند که جنس نر اسپرم هایش را به داخل آب آزاد می کند. برخی از تخمک ها و اسپرم ها همدیگر را پیدا می کنند. تعداد کمی از ماهی ها لقاح داخلی دارند. یعنی جنس نر اندامی برای بارورکردن جنس ماده دارد.

البته چند استثنا وجود دارد. در ماهی های زنده زا، بیرون آمدن از تخم در بدن مادر اتفاق می افتد. حتی چند ماهی زنده زا مانند کوسه های لیمویی وجود دارند که جنس ماده اندامی بسیار شبیه به جفت پستانداران دارد.

بسیاری از ماهی ها مجهز به کیسه هوا هستند
ماهی در اکوسیستم های طبقه ای زندگی می کند: زنجیره غذایی ۹ متر زیر سطح آب با دو سه کیلومتری عمق آب بسیار متفاوت است. به همین دلیل، نفع ماهی در این است که یک عمق ثابت را حفظ کند که بسیاری از گونه ها با کمک کیسه هوای خاص ماهی این کار را انجام می دهند.

این کیسه هوا یک اندام پر شده از گاز در داخل بدن ماهی است که شناوری ماهی را حفظ می کند و نیاز به شنا کردن با حداکثر سرعت را از بین می برد. این باور وجود دارد (هر چند که هنوز ثابت نشده است) که ریه ابتدایی نخستین چهارپایان از کیسه هوای ماهی ها تکامل یافته اند. یعنی این کیسه هوا برای این هدف ثانویه انتخاب شده که جانوران مهره دار بتوانند در خشکی استقرار یابند.

ماهی ها ممکن است قادر باشند درد را حس کنند
حتی افرادی که حامی رفتارهای انسانی تر با مهره داران عالی مانند گاوها و مرغ ها هستند، درباره ماهی ها نظری ندارند. اما تعداد انگشت شماری از مطالعات (تا حدودی بحث برانگیز) نشان می دهد که ماهی ها قادر به احساس درد اند، حتی با این که این مهره داران فاقد ساختاری در مغزشان به نام نئوکورتکس هستند که در پستانداران مرتبط با درد است.

در انگلستان، انجمن سلطنتی برای حفاظت از جانوران، به موضوع آسیب رساندن به ماهی ها توجه کرده که نظر آنها از قرار معلوم بیشتر در مزارع پرورش صنعتی ماهی در زمینه قلاب های ماهیگیری بد اجرا می شود.

ماهی ها قادر به پلک زدن نیستند
یکی از ویژگی هایی که باعث می شود ماهی ها از نظر ما غریبه به نظر برسند فقدان پلک است. به همین دلیل ماهی ها توانایی پلک زدن هم ندارند. ماهی خال خالی حالت خیره ماندن خود را در هر حالتی (آرام، ترسیده، زنده یا مرده) حفظ می کند.

همچنین این پرسش ایجاد می شود که آیا ماهی ها می خوابند؟ اگر می خوابند چگونه به خواب می روند؟ شواهدی وجود دارد که ماهی ها می خوابند یا دست کم رفتاری شبیه به خواب انسان دارند، برخی از ماهی ها به آرامی در مکان خود شناور می مانند و یا خود را با کمک سنگ ها یا مرجان ها نگه می دارند که ممکن است کاهش فعالیت سوخت و ساز بدن را نشان دهد. حتی هنگامی که یک ماهی بی حرکت به نظر می رسد، جریان های اقیانوسی هنوز هم به آبشش هایش اکسیژن می رسانند.

منبع:4barandeh